این داروها افکار خودکشی ایجاد می‌کنند؛ والدین مراقب تغییر رفتار فرزندان باشند

شاید به جرات بتوان گفت خودکشی جزء تلخ‌ترین اتفاق‌ها است. متاسفانه آمار خودکشی در کشورمان در سال‌های اخیر صعودی گزارش شده است، طوری که از سال ۹۹ به بعد آمار روزانه از ۱۳ نفر به ۱۵ نفر رسیده است. آغاز هفته جاری با روز جهانی پیشگیری از خودکشی آغاز شد. بر همین اساس خبرنگار گسترش نیوز با فرهاد پرویزیان روانپزشک و مجید ابهری جامعه‌شناس به گفت‌وگو پرداخته است که در ادامه می‌خوانیم.

نقش اختلال‌های شخصیتی در اقدام به خودکشی

فرهاد پرویزیان درمانگر بالینی و مدرس دانشگاه در گفتگو با خبرنگار گسترش نیوز گفت: عوامل مختلفی درباره تصمیم‌گیری به خودکشی وجود دارد. از دیدگاه روانشناسی ممکن است خودکشی به اختلال شخصیت مرتبط باشد و از طرفی هم ممکن است، اختلال روانی عامل آن باشد. با توجه به بررسی روانپزشک نوع خودکشی مربوط به اختلال شخصیت متفاوت با اختلال شخصیت روانی است.

در برخی داروهای افسردگی عارضه ایجاد افکار خودکشی در مصرف کننده مشاهده می‌شود، بنابراین پزشک معالج این احتمال را باید با خانواده بیمار در جریان بگذارد.

او افزود: اختلال شخصیت در مورد موضوع خودکشی در ۳ نوع تقسیم بندی می‌شود. اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی. در اختلال شخصیت فردی که مبتلا به اختلال شخصیت مرزی است، دست به خودکشی فریبکارانه می‌زند. یعنی با اهرم تهدید سعی می‌کند امتیازاتی را از اعضای خانواده یا افراد مهم زندگی بگیرد. مثلا فردی برای دیرتر برگشتن به خانه یا پافشاری بر داشتن روابط نامشروع اقدام به خودکشی فریبکارانه می‌زند. در مواردی نیز دیده می‌شود خودکشی فرد به طور نمایشی است، به این معنی که خودکشی واقعی صورت نمی‌گیرد و فقط فرد وانمود به خودکشی می‌کند اما در مورد افراد ضد اجتماعی خودکشی می‌تواند واقعی انجام شود. بنابراین یک روانشناس برای بررسی مشکل باید تشخیص دهد که خودکشی فریبکارانه یا نمایشی است.

افسردگی را در احتمال خودکشی جدی بگیرید

این روانشناس بالینی ضمن هشدار جدی درباره افرادی که دچار افسردگی هستند، اشاره کرد: در مورد کسی که دچار اختلال روانی مانند افسردگی است، تهدید به خودکشی را باید جدی گرفت. روانشناس‌ها معمولا در مورد افسردگی گروهی از علائم را مورد بررسی قرار می‌دهند. مثلا تغییر در اشتها، به هم خوردن نظم خواب، عدم تمرکز، فکر به تجربه‌های تلخ گذشته، احساس ناامیدی و بی‌انگیزگی از نشانه‌های مهم در افراد افسرده است که احتمال دارد در موارد حاد فرد را به افکار خودکشی سوق دهد.

نقش درمانگر بر اقدام بیمار درباره خودکشی

پرویزیان اظهار داشت: معمولا روانشناس‌ها با پرسش چند سوال به این جواب می‌رسند که آیا فرد به فکر خودکشی و آسیب رساندن به خود بوده است یا خیر. برخی بر این باورند که نباید این سوال به صورت مستقیم پرسیده شود و البته گروهی بر ضرورت این پرسش تاکید دارند به این دلیل که مسئولیت روانشناس درباره ریسک به وقوع پیوستن این احتمال به شدت بالا است. در صورتی که روانشناس یا درمانگر تشخیص دهد که بیمار افسرده در خطر اقدام به خودکشی است باید مراتب بستری شخص را تا زمان برطرف شدن ریسک خودکشی انجام دهد.

روانشناس بالینی ضمن تاکید بر تاثیر عوامل محیطی در افزایش آمار خودکشی‌ها افزود: متاسفانه در جامعه امروزی عوامل محیطی خطر افزایش خودکشی‌ها را افزایش داده است. عواملی نظیر مشکلات مالی و اقتصادی و شرایط متعدد در خانواده از جمله مواردی است که احتمال هدایت فرد مستعد به خودکشی را قوت می‌بخشد.

پرویزان خاطرنشان کرد: اگر در خانواده‌ای، تجربه تلخ خودکشی یکی از اعضا را داشته باشد، در درجه اول باید توسط فرد متخصص و روانشناس تشخیص داده شود که اقدام به خودکشی از چه نوعی بوده است. نوع رفتار با فردی که فریبکارانه اقدام کرده که قطعا بسیار متفاوت است با کسی که اختلال شخصیت ضد اجتماعی دارد و یا دچار اختلال روانی است. در تمام این موارد روانشناس یا روانپزشک مربوطه پروتکل‌های مخصوص به آن فرد را به خانواده آموزش می‌دهد. خودکشی در افرادی که دچار افسردگی هستند به مراتب مراقبت بیشتری را می‌طلبد و حتی در صورت لزوم فرد باید دارو درمانی را آغاز کرده و در موارد شدیدتر بستری شود.

عارضه خطرناک داروهای ضد افسردگی

این روانشناس بالینی ضمن اشاره به عوارض داروها گفت: داروهای ضد افسردگی تجویزی توسط روانپزشک برای بیماران متاسفانه بدون عوارض نیست. به عنوان مثال در برخی از داروهای SSRIs  و حلقه‌ای‌ها عوارض ایجاد افکار خودکشی را می‌توان مشاهده کرد. بنابراین روانپزشک یا روانشناس درخصوص تجویز این داروها به بیمار باید خانواده را در جریان بگذارند که اگر چنین افکاری در بیمار ایجاد شد، می‌بایست مراتب را به پزشک معلاج اطلاع بدهند.

مجید ابهری جامعه‌شناس به گسترش نیوز گفت: خودکشی یعنی قتل عمدی و اختیاری رشته زندگی به دست خود فرد. علت افزایش خودکشی در سال‌های اخیر به دو عامل بستگی دارد، عوامل محیطی و عوامل رفتاری. عوامل محیطی شامل گرانی، تورم، در دسترس نبودن ابزار نشاط و شادی است. در کشور ما متاسفانه ابزار شادی بسیار گران و خارج از دسترس فرزندان خانواده‌های متوسط، سطح پایین و کم درآمد است. در کنار دلایل محیطی، دلایل رفتاری و فردی نیز  در تصمیم به خودکشی تاثیرگذار است و این  عوامل عبارتند از افسردگی، کم رنگ شدن ارزش‌های معنوی، فاصله گرفتن والدین از فرزندان، عدم آشنایی با مهارت‌های زندگی توسط آنان است.

۸۰ درصد بهبودیافتگان کرونا تا مدت‌ها دچار افسردگی، انزوا و گوشه‌گیری می‌شوند. همین افسردگی و انزوا اگر مورد توجه روانکاوی و روان درمانی قرار نگیرد، منجر به خودکشی می‌گردد.

دلیل افزایش آمار خودکشی در کشور

او درباره علت افزایش آمار خودکشی در جامعه ما به ویژه در گروه سنی جوانان و نوجوانان تاکید کرد: فاصله گرفتن والدین از فرزندان، افسردگی در این گروه سنی، عدم دسترسی به ابزار شادی و تفریحات سالم، چشم و هم چشمی و حسادت ورزی به هم سالان یکی از دلایل اصلی در افزایش آمار افسردگی است. نوجوانان و جوانان به سادگی تصمیم می‌گیرند و با سرعت اجرا می‌کنند. والدین بدون توجه به سن رشد فرزندان خود از بردن آن‌ها نزد مشاورین روانشناختی مجرب و همچنین تجزیه و تحلیل روانی و رفتاری آن‌ها خودداری می‌کنند. متاسفانه به دلایل فوق همچنین افزایش آمار اعتیاد بین جوانان، این موارد دلایل اصلی بالا رفتن آمار خودکشی است.

ابهری خاطرنشان کرد: براساس یک پژوهش میدانی توسط بنیاد علوم رفتاری افرادی که مبتلا به کرونا شده‌اند و از این بیماری بهبود یافته‌اند حدود ۸۰ درصد این افراد تا مدت‌ها دچار افسردگی، انزوا و گوشه‌گیری می‌شوند. همین افسردگی و انزوا اگر مورد توجه روانکاوی و روان درمانی قرار نگیرد، منجر به خودکشی می‌گردد. متاسفانه افراد مستعد در خانواده وقتی در میان دوستان، اقوام، فامیل و همسایگان با مورد خودکشی روبرو می‌شوند در تصمیم خود درباره خودکشی مصمم‌تر می‌گردند.

نقش خشونت در بالا رفتن آمار خودکشی

این جامعه‌شناس تصریح کرد: از نگاه رفتار‌شناسی اجتماعی باید به یک نکته اشاره کرد. بالا رفتن خشونت در جامعه، در شبکه‌های اجتماعی، فضای سایبری، بازی‌های رایانه‌ای ارقام خشونت بسیار بالا است. حدود ۹۰درصد از بازی‌های رایانه‌ای دارای صحنه‌های خشونت‌آمیز و خشن هستند. تشویق به دگرکشی و استفاده از صلاح گرم و سرد در این بازی‌ها رایج است. برای نوجوانان و جوانانی که در سن ظهور هم ذات پنداری و الگوسازی برای خود هستند، مشاهده این مدل خشونت‌ها آن‌ها را به سمت خشونت می‌کشاند.

ابهری افزود: خانواده‌هایی که در بین خود افراد مستعد به خودکشی دارند و یا اگر فرزندان یا نزدیکانی دارند که یک بار اقدام به خودکشی کرده است باید با دقت فرد مستعد را زیر نظر بگیرند و آن شخص باید تحت نظر مشاور قرار بگیرد. البته اقدام به خودکشی در برخی جوانان و نوجوانان جنبه تنبیه والدین و اطرافیان را دارد. یعنی جوان از والدین خود تقاضای مواردی مثل موتور، خودرو یا… دارند و این درخواست از توان خانواده خارج است اما این فرزند حقیقت موجود را درک نمی‌کند یا دچار مقایسه با دوستان هم سالانش می‌شود. در این شرایط فرد وقتی با جواب منفی والدین روبرو می‌شود به وادی افسردگی کشیده شده و دست به خودکشی می‌زند.

نقش نزدیکی والدین به فرزندان درباره معضل خودکشی

این جامعه‌شناس تاکید کرد: ارتباط نزدیک و دوستی والدین با فرزندان یکی از واکسیناسیون‌های رفتاری برای جلوگیری از افسردگی و خودکشی  است. پدر باید با پسر دوست بوده و همانند دو دوست با هم صحبت کنند و حقایق زندگی را تاجایی که اجازه دارد در اختیار فرزند قرار دهد. تفریحات ساده‌ای مثل سینما رفتن یا ناهاری دو نفره والدین با فرزند می‌تواند از فاصله کاذب بین فرزند با والدین بکاهد.

او ادامه داد: از نگاه روانشناسی، در سنین نوجوانی یعنی در دوران پیش بلوغ یا پسابلوغ به دنبال الگوی رفتاری برای خود می‌گردد. اگر این الگو توسط والدین، مربیان و نهادهای آموزشی به فرزندان ارائه نگردد نوجوان خود به دنبال جستجو رفته و الگویی انتخاب می‌کند که از هر حیث مورد تایید آن باشد. گروه‌های موزیک هوی متال، بلک متال، متالیکا و امثال این‌ها گروه‌هایی هستند که در بالارفتن خشونت در بین جوانان و در نهایت افسردگی و خودکشی می‌گردد.

نقش مواد مخدر در افزایش آمار خودکشی در بین جوانان

ابهری درباره نقش استفاده از مواد مخدر در افزایش آمار خودکشی گفت: استفاده از برخی مواد مخدر گیاهی با شایع نمودن اینکه این مواد اعتیاد‌آور نیستند مثل گیاه گل که یکی از اعتیاد آورترین و خطرناک‌ترین مواد مخدر است، متاسفانه آمار خودکشی را افزایش داده است. والدین باید در این موارد از فرزندان مراقبت کنند و البته این کنترل باید غیر مستقیم باشد. والدین باید آنچنان هنرمندانه و ظریف این کنترل را انجام دهند که فرزندان متوجه این کنترل نشوند. والدین باید بدانند فرزندان و جوانان با آن‌ها تفاوت فاحش دارند. فرزندان در این زمانه ارتباط زیادی با اینترنت و گوشی دارند و به سادگی از طریق موتورهای جستجوگر به جواب پرسش‌هایشان می‌رسند. متاسفانه انواع مواد مخدر به سادگی و سریع در دسترس نوجوانان و جوانان است به همین دلیل باید والدین و نهادهای آموزشی باید با دقت و کنترل فرزندان در این ابعاد توجه کافی بنمایند.