چه زمانی دارو فاسد میشود؟

همه میدانند که داروها تاریخ مصرف دارند و نمیتوان برای همیشه آنها را نگه داشت اما خیلی افراد در موقع استفاده، وسوسه میشوند و ترجیح میدهند این نکته مهم را فراموش کنند.
به گزارش فارماتودی به نقل از اقتصاد آنلاین، تاریخ انقضا آخرین روزی است که سازنده قدرت و ایمنی کامل یک دارو را تضمین میکند. تاریخ انقضای دارو بر روی برچسبهای بیشتر داروها، از جمله مکملهای نسخهای، بدون نسخه (OTC) و رژیمی (گیاهی) وجود دارد. تولیدکنندگان داروی طبق قانون موظفند تاریخ انقضا را روی محصولات تجویزی قرار دهند.
به دلایل قانونی و مسئولیتی، تولیدکنندگان توصیههایی در مورد پایداری داروها در شرایط انقضای اولیه دارو ارائه نمیکنند. با این حال، برای اکثر داروها، فقط یک تاریخ دلخواه، معمولاً 1 تا 5 سال است که سازنده برای آزمایش پایداری دارو انتخاب میکند. پس از باز شدن ظرف دارو پس از تولید، آن تاریخ انقضا دیگر تضمین نمیشود.
تاریخ انقضای دارو چگونه تعیین میشود؟
تاریخ انقضای دارو با استفاده از آزمایش پایداری تحت شیوههای تولید که توسط سازمان غذا و دارو تعیین شده است، تخمین زده میشود. محصولات دارویی که به بازار عرضه میشوند معمولاً دارای تاریخ انقضا هستند که از زمان تولید بین ۱۲ تا ۶۰ ماه طول میکشد. هنگامی که ظرف اصلی باز میشود، چه توسط بیمار یا پزشک که دارو را تجویز میکند، دیگر نمیتوان به تاریخ انقضای اصلی روی ظرف اطمینان کرد. .
در داروخانه، شرایط ممنوعیت مصرف اغلب بر روی برچسب بطری دارویی که به بیمار داده میشود، درج میشود. این تاریخها اغلب میگویند “بعد از… استفاده نکنید” یا “بعد از… دور بریزید” و ثبت آنها توسط شرکت داروسازی الزامی است. این تاریخها معمولاً یک سال از تاریخ پر کردن است. اما چرا این تاریخهای انقضا متفاوت است؟
به گفته شرکتهای سازنده، پس از باز شدن بطری اصلی نمیتوان ثبات دارو را تضمین کرد. گرما، رطوبت، نور و سایر عوامل ذخیرهسازی میتوانند بر پایداری تأثیر بگذارند.
داروخانهها، چه خردهفروشیها و چه بیمارستانها، خانههای سالمندان و مصرفکنندگان، سالانه مبلغ زیادی دارو را بر اساس تاریخ انقضای مهر شده روی بطریهای انبار دور میاندازند. در واقع، بیمارستانها به تنهایی سالانه بیش از میلیونها تومان دارو را دور میریزند.
آیا مصرف داروهای تاریخ مصرف گذشته بیخطر است؟
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) توصیه میکند که هرگز داروها را بیش از تاریخ انقضا مصرف نکنید زیرا با بسیاری از متغیرهای ناشناخته خطرناک است. برای مثال، نحوه نگهداری داروی شما قبل از دریافت، ترکیب شیمیایی و تاریخ تولید اصلی، همگی میتوانند بر قدرت دارو تأثیر بگذارند.
آنتی بیوتیک تتراسایکلین یکی از این موارد است. گزارشهایی منتشر شده است که مصرف تتراسایکلین فاسد را با نوعی آسیب کلیوی معروف به «سندرم فانکونی» مرتبط کرده است.
به نظر میرسد اشکال دوز جامد، مانند قرصها و کپسولها، پس از تاریخ انقضای دارو پایدارتر هستند. داروهایی که در محلول یا به صورت سوسپانسیون بازسازی شده وجود دارند و نیاز به نگهداری در یخچال دارند (مانند سوسپانسیون آموکسی سیلین)، در صورت استفاده پس از گذشتن تاریخ مصرف، ممکن است قدرت لازم را نداشته باشند. از دست دادن قدرت دارو میتواند یک نگرانی عمده برای سلامتی باشد، به خصوص در هنگام درمان عفونت با آنتی بیوتیک. علاوه بر این، مقاومت آنتی بیوتیکی ممکن است با داروهای کم قدرت ایجاد شود.
داروهایی که به صورت محلول وجود دارند، به ویژه داروهای تزریقی، اگر محصول رسوب ایجاد کرد، کدر شد یا تغییر رنگ داد، باید دور ریخته شوند. داروهای مایع مانند محلولهای چشمی یا گوش، مایعات خوراکی یا محلولهای موضعی ممکن است در طول زمان دچار تبخیر حلالها شوند. داروهای تاریخ مصرف گذشته که حاوی مواد نگهدارنده مانند قطرههای چشمی هستند، ممکن است پس از تاریخ انقضا ناایمن باشند. نگهدارندههای قدیمی ممکن است باعث رشد باکتری در محلول شوند.
کدام داروها پس از تاریخ انقضا بیخطر هستند؟
واقعاً هیچ راهی برای تشخیص بیخطر بودن یک دارو وجود ندارد مگر اینکه از نظر تاثیرگذاری آن آزمایش شود، اما در اینجا برخی از اقدامات عاقلانه وجود دارد:
انسولین برای کنترل قند خون در دیابت استفاده میشود و ممکن است پس از تاریخ انقضا در معرض تخریب قرار گیرد.
نیتروگلیسیرین خوراکی، دارویی که برای آنژین (درد قفسه سینه) استفاده میشود، ممکن است پس از باز شدن بطری دارو، به سرعت قدرت خود را از دست بدهد.
واکسنها، مواد بیولوژیکی یا فرآوردههای خونی نیز ممکن است پس از رسیدن به تاریخ انقضا در معرض تخریب سریع قرار گیرند.
یک بررسی اشاره کرده است که آنتی بیوتیکهای قدیمی تتراسایکلین، عوامل شیمی درمانی، داروهای ضد ویروسی، آمینوگلیکوزیدها و داروهای ضد تشنج ممکن است منجر به سندرم فانکونی (نوعی مشکل کلیه) شوند.
داروهایی که قدیمی به نظر میرسند و درب آنها باز شده است داروهای پودری یا در حال فرو ریختن، داروهایی با بوی قوی، یا داروهای خشک شده (مانند پمادها یا کرمها) باید همیشه دور ریخته شوند، تاریخ مصرف آنها گذشته باشد یا خیر.
داروهای تزریقی تاریخ مصرف گذشته را دور بریزید. اگر تاریخ مصرف آن منقضی شده است یا نه، اگر کدر، تغییر رنگ یا دارای ذرات شناور قابل مشاهده است، همیشه تزریق را دور بریزید.